باید فاصله بین رسمیت و عمومیت حل شود / اهداف جامعه به واسطه حکمرانی مردمی محقق می‌شود

اندیشکده امید، اعتماد و تعهد

نشست "تعهد و مسئولیت اجتماعی، چالش ها و افق های پیش رو در گام دوم انقلاب" به همت میز تعهد اندیشکده امید، اعتماد و تعهد اندیشگاه بیانیه گام دوم دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله خامنه ای با حضور دکتر سیدمجید امامی رئیس شورای فرهنگ عمومی کشور و دکتر مجید محمدزمانی دکتری سیاست گذاری فرهنگی برگزار شد.

در ابتدای جلسه دبیر اندیشکده امید، اعتماد و تعهد دکتر محمد سهیل‌سرو، تعهد و مسئولیت اجتماعی را از جمله مفاهیم اساسی دانست که برای تشکیل زندگی اجتماعی مد نظر مکاتب مختلف بوده و قوام تشکیل جامعه براساس تعهد افراد نسبت به خود، خدا، طبیعت و مخلوقات دیگر، خاصه سایر انسان ها می‌باشد. وی با تاکید بر بررسی چالش های ترک تعهد و افق های پیش رو در گام دوم انقلاب، دستیابی به ایجاد فرآیندهای تعهدزایی و خنثی سازی پروژه های تعهدزدایی دشمنان انقلاب‌ را با اهمیت دانست.

در این نشست که در موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی با حضور تنی چند از اساتید و پژوهشگران بصورت حضوری و مجازی برگزار شد، دکتر سید مجید امامی تکلیف ارکان قدرت در جمهوری اسلامی با سرمایه اجتماعی را واضح و روشن ندانست و علی رغم نگاهداشت جمهوری اسلامی در بزنگاه ها توسط مردم، بزرگترین چالش امروز را فاصله گیری زندگی روزمره از فرآیندهای جاری بروکراتیک و شعور سیاستی در جامعه دانست و بیان کرد: ما میانه جامعه را واقعا آیا قبول داریم یا نه؟ آیا [آن]، اشتراکاتی با کلیت جامعه دارد یا نه؟ در هویت دینی‌اش، در خانواده گرایی، در معاشرت، در اخلاق حسنه، در مودت اهل بیت، این ها کاملا جامعه ایرانی [است که]دارای یک میانه گستره 80 درصدی است. [حال] ما می توانیم به اجماع سوار شویم و به سمت افق جدیدی از اجماع رویم و یا بر روی تفاوت ها سوار می شویم و شکاف را تجدید کنیم؟ از آنجا که همبستگی و پیوستگی اجتماعی را اوساط الناس ایجاد میکنند باید با فرهنگ، سبک زندگی و نظام ارزشی کنونی، مخاطب را متعهد و کنشگر جمهوری اسلامی کنیم، همانطور که خون حاج قاسم این کار را انجام داد.

دبیر شورای فرهنگ عمومی گفت: سرمایه اجتماعی از یک طرف صیانت میکند و از طرف دیگر کارآمد میکند. صیانت میکند از حس عضویت اجتماعی فرد در جامعه. تنها چیزی که سرمایه اجتماعی ایران را با تمام سراشیبی که داشته حفظ کرده از نظر من اول خانواده بوده و بعد موفقیت های نقطه زن جمهوری اسلامی در عرصه‌های دفاعی امنیتی و این قبیل امور است.

سید مجید امامی افزود: ما الان در واقع بزرگترین ثروت هایمان ثروت های فرهنگی ایرانی، اسلامی و انقلابی است. ثروت فرهنگی باید به سرمایه اجتماعی تبدیل شود. باید یک نهضت تقویت حافظه فرهنگی، نهضت بازسازی و بازآفرینی ثروت فرهنگی اتفاق بیفتد. مثلا ما در کشور این تنوع غذایی، این تنوع لباس و تنوع مناسکی را باید مرتب به رخ جامعه بکشیم تا جامعه بتواند با این ها زندگی کند. باید بتواند در فرغت هایش بجای فراغت های فردگرایانه در مناسک ایرانی شرکت کند.

دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور بیان کرد: تعهد و مسئولیت اجتماعی که در طول این سالها رهبر معظم انقلاب با تعابیری چون جبهه مردمی انقلاب، آتش به اختیاران و حلقه میانی از آن بحث کردند اولویتی بوده ولی همه ماجرا نیست زیرا تمامی مردم باید احساس مسئولیت کنند. مسئولیت مردم وقتی محقق میشود که مردم با تمام وجود از شکاف بین رسمیت و عمومیت دور نگه داشته شوند لذا باید فاصله بین رسمیت و عمومیت حل شود تا بر اساس مشترکات، جامعه را به پیوندی رساند که سرمایه اجتماعی افزایش پیدا کند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)  امید، اعتماد و مسئولیت پذیری را موتور محرک افزایش سرمایه اجتماعی معرفی کرد و بیان داشت که نظام درباره سرمایه اجتماعی لااقل در فرهنگ عمومی، نیازمند بازتولید گفتمان براساس مشترکات موجود در جامعه است و کار بر روی وجه مشترک "ایران"  بعنوان کلی‌ترین وجه هویتی جامعه، مقدمه ای برای تبدیل سرمایه فرهنگی به سرمایه اجتماعی در حوزه های مختلف است.

مجید محمدزمانی

در ادامه این نشست مجید محمد زمانی عضو مرکز رشد دانشگاه امام صادق(ع) به تشریح نقش و مسئولیت مردم در تحقق اهداف جامعه پرداخت و گفت: آنچه مشهور شده این است که تحقق اهداف جامعه اسلامی به وسیله حکومت است، اما با دقت نظر در اندیشه دینی و بیانات رهبر معظم انقلاب این طور به نظر می‌رسد که باید تحقق این اهداف با مشارکت مردم صورت گیرد. معنویت، عقلانیت و عدالت سه هدف جامعه اسلامی است که در تحقق آنها مسئولیت اجتماعی مردم خیلی مهم است. رشد علم و دانش چه به صورت عمومی و چه به صورت تخصصی موجب رشد عقلانیت جامعه و حل مسائل اجتماعی می گردد. در حوزه علم و دانش تخصصی در این سال ها از نهضت سواد آموزی گرفته تا مراکز دانش بنیان اگر چه کارنامه خوبی داشته ایم اما هنوز سهم مشارکت مردمی در این حوزه کم است و بسیاری از مراکز علمی توسط دولت یا بخش خصوصی اداره می شود. در حوزه دانش و بصیرت عمومی نیز باید عموم مردم احساس مسئولیت برای روشنگری و تبیین مسائل کنند و نیازی به پول پرقدرت دولتی که روابط را به هم می زند، نیست.  این مدرس دانشگاه در ادامه اضافه کرد: رشد ایمان، توحید و معنویت به عنوان روح حاکم بر جامعه اسلامی یکی دیگر از اضلاع اهداف جامعه اسلامی است که باز هم مردم در نهادینه کردن اخلاق اجتماعی، تواصی به حق و تواصی به صبر در آن نقش مهمی دارند. هیئات دینی یکی از جلوه های مردمی بودن اداره معنویت است که از برنامه ریزی تا اجرا چه در محرم و چه در مناسکی هم چون اربعین توسط خود مردم انجام می شود.

محمدزمانی در ادامه ضمن تشریح عدالت به عنوان ضلع سوم اهداف جامعه گفت: عدالت زمانی ارزشمند است که خود مردم آنرا محقق کنند و خود مردم مسئول اقامه عدالت باشند. در قرآن می فرماید" لیقوم الناس بالقسط" ارسال رسولان و انزال کتب آسمانی مقدمه ای است برای آنکه خود مردم اقامه قسط نمایند. حوزه مسئولیت مردم در جامعه شامل مسئولیت های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی است.

این کارشناس حوزه مسئولیت اجتماعی ضمن انتقاد از وضعیت خصوصی سازی در حوزه آموزش و اقتصاد بیان داشت: بخش خصوصی الزاما بخش مردمی نیست. طبق اصل 43 و 44 قانون اساسی، در کنار بخش دولتی و بخش خصوصی، ما یک بخش تعاونی و مردمی داریم که در آن مردم به صورت مستقیم در اداره جامعه نقش ایفا می کنند. تحقق اهداف جامعه اسلامی به واسطه همیاری، مسئولیت پذیری عمومی و تحقق حکمرانی مردمی است و نباید این مردمی بودن به بخش خصوصی واگذار شود.

در ادامه محمدزمانی ضمن تحلیل آمار پیمایش ملی ارزش ها و نگرش ها ایرانیان و آمارهای بین المللی در حوزه مسئولیت اجتماعی گفت: در سال های اخیر در مشارکت داوطلبانه در امور اقتصادی و امور خیریه رشد قابل ملاحظه ای داشته ایم اما هنوز نیازمند سرعت و ارتقای رتبه در میان کشورهای جهان هستیم. در حوزه فعالیت در امور سیاسی به واسطه برخی عملکردها، مشارکت سیاسی کاهش یافته است. ترویج فرهنگ فردگرایی در سال‌های اخیر موجب کاهش مسئولیت پذیری اجتماعی می گردد و جایگزینی فرهنگ جمع گرا به جای فرهنگ فردگرا کاری طولانی و سخت است.

در پایان محمدزمانی گفت: از منظر رهبر معظم انقلاب برای حل مسائل اقتصادی نیازمند مشارکت مستقیم مردم در امر اقتصاد هستیم که این نیازمند آگاه سازی مردم و توانمند شدن آن ها برای به عهده گرفتن مسئولیت ها است. باید افکار عمومی سهم خود را در تصمیم گیری ها لمس کند و حکمرانی مردمی جایگزین حکمرانی متمرکز شود. برای تحقق حکمرانی مردمی نیازمند تقویت نهادهای مردمی و پیوندهای اجتماعی و خانوادگی هستیم. در اوائل انقلاب جهادسازندگی یک نمونه مشارکت مردمی در حل مسائل اجتماعی بود. بعدا این نهاد تبدیل به وازرتخانه شد و در سال های بعد که با وزارت کشاورزی ادغام شد، گرفتار فضای بسته و ناکارامد بروکراتیک شد. دولت جدید هم برای احیای این نهاد، شورای عالی جهاد سازندگی را تشکیل داد اما با حضور بروکرات های دولتی در این شورا بعید است این نهاد احیا شود.